Cümlə üzvləri
Xitab. Hissə 1.
Müəllif: gülər
(Əlavə edilib: 09.09.2012)
Xitab cümlənin ortasında işləndikdə durğu işarələri necə işlənir?
Testin cavabını DÜZ tapdınız.
Zəhmət olmasa testin izahını aşağıdakı hissədə yazaraq digərləri ilə paylaşın.
Hörmətli dost! Siz bu gün bizə dəstək olmamısınız. Yuxarıda olan paylaşma yollarından gendə
1 dəfə paylaşanın saytımızda olan bütün hər bir hissəsindən istifadə edəcəksiniz. Əvvəlcədən təşəkkürlər.
Bu testə aid şərhlər yazılmayıb. Öz şərhlərinizi göndərmək üçün yuxarıdakı
"Testin izahını yazın" bölməsinə yazın.
Usta Mehdi mənim babamdır.
Firudin bu tayfanın igid oğullarından biri idi.
Daldan atılan daş topuğa dəyər.
Körpə gülüşü... Ana sevinci...
Cümlə yeganə nitq vahididir ki, fikir ifadə edir
Cümlə iki və daha artıq sözdən ibarətdirsə, onlardan biri xəbər kimi formalaşmış olmalıdır
Xəbər cümlənin formalaşmasında əsas rol oynamır
Cümlə nitqin əsas vahididir
Fikir bitkinliyi şərti mənada işlənir
Hər cümlə bu və ya digər konkret fikri ifadə edir
Formasına və məna xüsusiyyətlərinə görə təyini söz birləşmələri üç növə ayrılır
Birinci növ təyini söz birləşmələrin əmələ gəlməsində heç bir formal əlamət iştirak etmir
Birinci növ təyini söz birləşməsinin ikinci tərəfi əsasən sifətlə ifadə olunur
Birinci növ təyini söz birləşmələrinin tərəfləri arasında məna əlaqələri olur
Cümlənin növlərinə aid intonasiya cümlələrin özlərini bir – birindən fərqləndirmir
İntonasiya da cümlənin əsas əlamətlərindəndir
Cümlənin bir – biri ilə əlaqədar olan iki cəhəti var
Cümləyə məxsus intonasiya şifahi nitqdə özünü göstərir
Sözlərin birləşməsindən əmələ gəlməsi
İntonasiya bitkinliyinin olması
Əsas söz asılı sözə tabe olur və onu müxtəlif cəhətlərdən izah edir
Söz birləşməsinin tərkib hissələrindən biri əsas söz, o biri isə asılı söz olur
Asılı söz əsas sözə tabe olur və onu müxtəlif cəhətdən izah edir
Bəzən birinci tərəf əvəzinə tabe tərəf, ikinci tərəf əvəzinə tabeedici tərəf terminləri işlənir
İsmin adlıq halında işlənir
Quruluşca yalnız sadə olur
İsmin yiyəlik halında işlənir
İki növü var: vasitəli və vasitəsiz tamamlıq
İsmin təsirlik halında olur
kimi? nəyi? nə? suallarına cavab verir
Yalnız təsirli fellərlə bağlı olur
Nitq hissələri ilə ifadə olunan təyinlər quruluşca mürəkkəb olur
Təyin hərəkətin icrasını müxtəlif cəhətdən izah edən ikinci dərəcəli üzvdür
Təyin cümlədə isimlə ifadə olunan hər hansı üzvü izah edən ikinci dərəcəli üzvdür
Təyin quruluşca iki cür olur
Bu əlaqədə asılı söz əsas sözün tələbi ilə ismin hal şəkilçilərini qəbul edir
İdarə əlaqəsində asılı söz isim və substantivləşmiş başqa nitq hissələrindən olur
Əsas söz çox vaxt isim olur
İdarə əlaqəsində bir qayda olaraq, əvvəl asılı söz, sonra isə əsas söz işlənir
Səbəb və məqsəd zərflikləri arasında oxşar və fərqli cəhətlər var
Səbəb və məqsəd zərfliklərinin ifadə etdiyi iş xəbərdəki işdən əvvələ aid olur
Səbəb və məqsəd zərflikləri birinci növbədə mənalarına görə fərqlənir
Səbəb və məqsəd zərfliklərinin ayrıca sualları da var
Hər ikisinin ümumi ad bildirməsi
Həm söz birləşməsi, həm də söz ad bildirir
Söz ümumən ad bildirir, söz birləşməsi isə konkret
Söz səslərdən, söz birləşməsi isə sözlərdən əmələ gəlir
Cümlə üzvləri müəyyən qanunauyğunluqla sıralanır
Mübtəda ilə xəbər heç vaxt yerini dəyişmir
Bəzən cümlə üzvlərinin qanunauyğunluqla sırası pozulur
Şeirlərdə cümlə üzvlərinin sıralanmasının nisbi sərbəstliyi təbiidir
Cümlədə müraciət olunanı bildirən sözlərə deyilir
Danışanın ifadə etdiyi fikrə münasibətini bildirən sözlərə xitab deyilir
Cümlə üzvlərini aydınlaşdıran sözlərdir
Cümlənin aydın ifadə olunmasına kömək edən sözlərdir
Bir-birinə tabe olmayan, birini aydınlaşdırmayan, bərabərhüquqlu sözlərdir
Uşaqlar kitabı yaxşı oxuyun
Onun kitabı, karandaşı və qələmi çantasında yox idi