Cümlə üzvləri
Xitab. Hissə 1.
Müəllif: maku
(Əlavə edilib: 09.10.2012)
Xitab haqqında deyilənlərdən biri səhvdir.
Testin cavabını DÜZ tapdınız.
Zəhmət olmasa testin izahını aşağıdakı hissədə yazaraq digərləri ilə paylaşın.
Hörmətli dost! Siz bu gün bizə dəstək olmamısınız. Yuxarıda olan paylaşma yollarından gendə
1 dəfə paylaşanın saytımızda olan bütün hər bir hissəsindən istifadə edəcəksiniz. Əvvəlcədən təşəkkürlər.
Bu testə aid şərhlər yazılmayıb. Öz şərhlərinizi göndərmək üçün yuxarıdakı
"Testin izahını yazın" bölməsinə yazın.
Asılı söz və əsas söz əvəzinə çox vaxt birinci tərəf, ikinci tərəf ifadələrindən istifadə edilir
Söz birləşmələrinin 3 növü var
Azərbaycan dilində ismi birləşmələrin növləri azdır
Əsas söz asılı sözə tabe olur
Cümlənin növlərinə aid intonasiya cümlələrin özlərini bir – birindən fərqləndirmir
İntonasiya da cümlənin əsas əlamətlərindəndir
Cümlənin bir – biri ilə əlaqədar olan iki cəhəti var
Cümləyə məxsus intonasiya şifahi nitqdə özünü göstərir
Bu cümlələr bir hadisə, əşya, əlamət və s. haqqında məlumat vermək məqsədi ilə işlədilir
Nəqli cümlələr adi intonasiya ilə tələffüz edilir
Nəqli cümlələr başqa cümlə növlərinə nisbətən daha çox işlənir
Nəqli cümlələrdə sözlərin qrammatik sırası gözlənilmir
Vasitəsiz tamamlıq ismin yönlük, yerlik və çıxışlıq halında olan sözlərlə ifadə olunur
İkinci dərəcəli üzvlər cümlənin baş üzvlərinə aid olur
Vasitəsiz tamamlıq kimi? nəyi? nə? suallarına cavab verir
Tabe sözün şəxs və kəmiyyətə görə əsas sözlə uyğunlaşmasına uzlaşma əlaqəsi deyilir
Bu əlaqə həm mübtəda ilə xəbər arasında, həm də II və III növ təyini birləşmələrinin tərəfləri arasında olur
Uzlaşma əlaqəsinin heç bir qrammatik göstəricisi yoxdur
Kəmiyyətə görə uzlaşma I və II şəxslərin tək və cəmində həmişə olduğu halda, III şəxsin cəmində bəzən pozulur
İsmin təsirlik halında olur
kimi? nəyi? nə? suallarına cavab verir
Yalnız təsirli fellərlə bağlı olur
Tərzi – hərəkət zərflikləri
Yer zərflikləri ismin bu və ya başqa halında olan isimlərlə və zərflərlə ifadə olunmur
Yer zərflikləri cümlədə ifadə olunan hərəkətin, hadisənin yerini bildirir
Hara? haraya? harada? haradan? suallarına cavab verir
Yer zərfliyinin ifadə olunduğu söz ismin yönlük halındadırsa, ona hara? və haraya? sualını vermək olur
Bu sözlərlə, elə bil, yarasına duz basdılar
Onun bu vəziyyətinə ürəyim ağrıdı
Milli ordunun gücləndirilməsinə diqqət yetirirlər
- Ağa, şikayətim var. - Kimə?
- Niyə baxa bilmirsən? - Başım ağrıdığından...
- Yaxşı, sən su şikayətinə baxa bilərsənmi? - Yox.
- Bəs sən kimsən, ağa? - Mən pristavın pomoşniki.
Bəzi nidalar da təklikdə söz – cümlə kimi işlənir
Söz – cümlələr bir sözdən ibarət olur
Söz – cümlələr əsasən cümlədə xəbər vəzifəsində işlənir
Bəzən ədatlar və modal sözlər dialoqda ayrılıqda işləndikdə söz – cümlə kimi formalaşır
Adlıq cümlənin xəbəri həm feli xəbər, həm də ismi xəbər ola bilər
Adlıq cümlə həm müxtəsər, həm də sadə ola bilər
Adlıq cümlənin xəbəri yalnız feli xəbərlərlə ifadə olunur
Adlıq cümlənin xəbəri III şəxsin təkində olur
Verilən tapşırığı vaxtında yerinə yetirərlər
İdarədə sənədlərin qəbul ediləcəyinə söz verildi
Onlardan sonra, elə bil ki, onun yenidən tərpənməyə qoymurdular
Gələcəyi bu gündən düşünüb, ona görə hərəkət edərlər
Dostu dar gündə sınayarlar
Ailəmizdə təhsilə ciddi fikir verilir
Toyda təbrik üçün mənə də söz verdilər
Adi dərəcə əlamətin adi haldan çox olduğunu bildirir.
Adi dərəcə əlamətin adi halda olduğunu bildirir.
Morfoloji üsulla yarandığını bildirir.
Əlamətin adi haldan az olduğunu bildirir.
Əlamətin olmadığını bildirir.
Rüfət, sən axır ki, pis işlərindən əl çəkməyi bacardın
Sevil bu işi ilə hamının gözündə yüksəldi
Yaşasın Azərbaycanın mərd oğul və qızları!
Yurdum, yuvam, məskənimsən Azərbaycanım!
Daha sənə inanmıram, çünki sən yalan danışmağı hələ də tərgitməmisən!
birinci növ təyini söz birləşməsi
üçüncü növ təyini söz birləşməsi
sintaktik əlaqələrin növləri yoxdur
İki müstəqil sözün məna və qrammatik cəhətdən birləşməsi ilə yaranır
Əsas və asılı tərəfi olur
Həm ayrı həm defislə yazılır
Əsasən cümlənin mürəkkəb üzvü olur
Quruluşuna görə sadə və mürəkkəb olur