is. 1. Yer üzünün üzərində mavi bir qübbə kimi görünən fəza, boşluq. Göydə buludlar üzür. Göydə ulduzlar sayrışır. Bu vaxt göydə bulud göründü. // Yer üzünü əhatə edən kainat boşluğu; ənginlik, hava.
Bu halda sərayi-şahibən göyə birfişəng buraxdılar. M.F.Axundzadə. □ Göy cisimləri
Günəş, Ay, planetlər və ulduzlar. // Obrazlı ifadələrdə məcazi mənada. Xəbər allam: göyün qapısı hardan; Kim açar, kim örtər, sorağı nədi? “Abbas və Gülgəz”. Ömrünün min dürlü cilvəsi vardır; Könlümün göyləri damar-damardır. M.Müşfiq. Göy guruldamaq - göydə göy gurultusu baş vermək. . .Bayırda şiddətlə göy guruldadı, şimşəkparladı. İ.Əfəndiyev. Göy gurultusu (gurlaması) - göydə şimşək çaxdıqdan sonra eşidilən bərk gurultu. Bu sırada hava tutulur. Ara-sıra göy gurlaması davam edir. H.Cavid. Göy gurultusu .. qulaqbatıran bir dəhşətlə şaqqıldayırdı. M.Hüseyn. Göy qaralmaq hava bulud çəkdiyindən və ya axşam düşdüyündən qaranlıq olmaq. Günəş batdı, göylər qaraldı. M.İbrahimov. Süzülən nurunu toplayıb qəmər; Girdi buludlara, qaraldı göylər. M.Rahim. Bir saat çəkmədi ki, çovğun şiddətləndi, üfüq tutuldu, göy qaraldı. Mir Cəlal. Göy qurşağı - havadakı su damlacıqlarında işığın sınması nəticəsində görünən optik hadisə; hacılar yolu, qarı nənə örkəni. Yağlanmış su dalğalandıqca göy qurşağı kimi rəng verib rəng alırdı. M.Hüseyn. Gözlərə tağ çəkən göy qurşağını; Hələ Kərbəlada görən olmayıb. R.Rza. Göy qübbəsi göyün görünən hissəsi. Göy qübbəsindən asıldı qəndil; Üzündən alıb niqabı məndil. Xətayi. Axşamüstü tamamilə yerin üzərinə enmiş göy qübbəsi indi yenidən nəhəng bir çətir kimi açılıb yüksəlmiş, ən uzaq ulduzları ilə ta ərşə dirənmişdi. Ə.Məmmədxanlı. Keçdi kiçik bir zaman; Lap göyün qübbəsindən; Qırmızı bir xal düşdü. Z.Xəlil.
2. Allahın, mələklərin, hurilərin və s. olduğu yer. Göyün yeddinci qatı. - Göydə mələk, yerdə insan gözəli; Sənsən, xoş xuyinə qurban olduğum. M.P.Vaqif.
□□ Göydə axtarmaq - çox axtarmaq, cidd-cəhd edərək əldə etməyə çalışmaq. [Qadın Aslana:] Mənim kişim sənin kimiləri göydə axtarır. S.Vəliyev. Göydə almaq (götürmək, qapmaq) - 1) tez götürmək, əlüstü almaq, macal vermədən qapmaq. Yaxşı gündə mənəm-mənəm deyənlər; Ovu göydə alıb, göydə yeyənlər. Q.Zakir; 2) tez satılmaq, rəvac olmaq. [Hacı Qara:] Buların qumaşı özgə qumaşdır, müştəri macal vermir, göydə götürür! M.F.Axundzadə. [Rüstəm] bilirdi ki, Muğanın qarpızı Bakı bazarına çıxanda alıcılar bir-birinə dəyir, göydə qapırlar. M.İbrahimov. Göydə ələ düşmək çətin tapılmaq, həmişə ələ düşməmək. Belə qazanc göydə ələ düşməz! - Əhməd həmişəki kimi burada da öz sevdiyi şüarını təkrar edib, icrasına qədəm qoydu. B.Talıblı. Göydə razı olmaq - etiraz etmədən, dərhal razı olmaq, məmnuniyyətlə qəbul etmək. [Baloğlan:] Bəli ya, təki [Molla Sübhanın] məvacibi gəlsin, göydə razı olar. C.Cabbarlı. Göydən düşmək - təsadüfi olaraq ortaya çıxan, əldə edilən şey haqqında. [Musa:] Bundan heç zad çıxmaz. Çünki sən bir nemətsən ki, göydən düşübsən Məcnun bəyin əlinə. Ə.Haqverdiyev. Göydən od yağdırmaq (ələmək, tökmək) - dözülməz dərəcədə qızdırmaq, yandırmaq. Günəş göydən od tökürdü. - Günəş göyün bir qatından od yağdırırdı. M.Hüseyn. Qışın şaxtasında, boranında, yayın göydən od ələyən uzun günlərində bu qızlar kətməni, beli əllərindən buraxmadılar. Ə.Əbülhəsən. Göydən od yağmaq - çox isti olmaq, dözülməz dərəcədə qızmaq (hava haqqında). [Süleyman:] Birdən evin divarları titrəşdi, hamı hövlnak yerlərindən qalxdılar, mən çıxdım eşiyə, gördüm göydən od yağır, yerdən alov çıxır.. Ə.Haqverdiyev. Göyə çəkilmək - 1) hündürdə uçmaq, cövlan etmək. Şahinlər göyə çəkilir; Durnalar gölə tökülür. “Əsli və Kərəm”; 2) tapılmamaq, qıt olmaq, ələ düşməmək. Bir tərəf üsyandır, bir tərəf ordu; Göyə çəkilmişdir bu yerdə çörək. S.Vurğun. Göyə (göylərə) çıxartmaq - həddən artıq tərifləmək, tərifdə ifrata varmaq, şişirtmək. Məclisdəkilər eşşəyin tərifini göyə çıxarırlar. “M.N.lətif.” Göyə (göylərə) çıxmaq bərkdən eşidilmək, ucalmaq (bərk səs haqqında). Zarıltısı (fəryadı) göyə çıxır. Yazıq heyvanın zingiltisi göyə çıxırdı. “Məktəb”; 2) gizlənmək. Göyə çıxsan da, səni tapacağam; 3) çox çalışmaq, əlləşmək, zəhmət çəkmək. Ev tikmək üçün göyə çıxdı. Göyə qaldırmaq - 1) yuxarı qaldırmaq, ucaltmaq. At qabaq əllərini qaldırdı göyə və az qaldı noxtanı Kərbəlayı Qasımın əlindən qoparsın. C.Məmmədquluzadə; 2)bax göyə çıxartmaq. [Sədəf:] Oğlunuz dissertasiyasında bizə balta çalır. Professor Vahidovun əkin sxemini göyə qaldırır. Ə.Məmmədxanlı. Göyə qalxmaq - b a x göyə çıxmaq 1-ci mənada. Teymurun anqırtısı göyə qalxır. “M.N.lətif.” Göyə (göylərə) səs (səda) salmaq - bax göyə çıxmaq 1-ci mənada. ..Məzlum anaların fəryadı göylərə səda salmışdı. S.S.Axundov. Göyə sovrulmaq puç olmaq, heçə çıxmaq, heç bir nəticə hasil olmamaq. Ümidi göyə sovruldu. - Sənin atəşinə yanıb kül olur; Əməllər, arzular göyə sovrulur. B.Vahabzadə. [Şahmar:] Mənim arzularım, gör necə puç oldu, kül kimi göyə sovruldu! B.Bayramov. Göyə ucalmaq bax göyə (göylərə) çıxmaq. Gəlib dolandı günlər; Nə anamdan bir xəbər; Nə karvandan iz qaldı; Ahım göyə ucaldı... S.Vurğun; 2) çox yuxarılara qalxmaq, yüksəlmək. Çoxmərtəbəli evlər göyə ucalır.
Dürrə, şəhərin böyük məscidi və göylərə ucalan minarələrinin yanındakı kiçik bir daxmaya yetişdi. S.Vəliyev. Göyün yeddi qatı (mərtəbəsi) - çox yüksək, çox hündür. Tamaşaçılar salonda onu atıb-tutanda, elə bil, məni göyün yeddi qatına qaldırırdılar. B.Bayramov.