f. 1. Qanadlar vasitəsilə havada hərəkət etmək, havaya qalxıb getmək, havada gəzmək. Havada quşlar uçur. - Hələ tamam qurumamış yağış gölləri; Üzərində bulud-bulud uçur milçəklər. S.Vurğun. Dağın baş tərəfinə yaxın bir yerdə qartallar uçurdu. Mir Cəlal. // Uçub gəlmək, uçub qonmaq, uçub getmək. Mən bir bəlalı quşdum; Dağdan qayaya uçdum. (Bayatı). Pendir ağzında bir qara qarğa; Uçaraq qondu bir uca budağa. M.Ə.Sabir. // Uçucu maşınlar - təyyarə, dirijabl və s. haqqında. Uçur dağıdaraq buludu lay-lay; Təyyarə göylərin yeddi qatında. Vahabzadə. // Təyyarə ilə getmək. Bu gün Türkiyəyə uçuram. Saat neçədə uçursan? Sizinlə daha kimlər uçur? - Hətta bir dəfə mən özüm də aeroplanda uçmuşam. H.Nəzərli. indi Əşrəf də ulduznişan bir təyyarədə uçur(du). Mir Cəlal. // Havada qanad çalmaq, pər vurmaq. Quşlar uçdu havada; Balası var yuvada. (Bayatı). // Havada seyr etmək, dolaşmaq, hərəkət etmək. Uçur buludlar üfüqlərdə, toplanır əlvan; Alırdı başqa lətafət dərə, təpə, orman. A.Şaiq. Uzaq üfüqdə dağlar qaralır, göydə tez-tez ulduz uçurdu. İ.Əfəndiyev. // Külək, təkan və s. gücü ilə havada hərəkət etmək, getmək. Güllələr başımızın üstündən uçurdu. Qığılcımlar parıldaya-parıldaya uçur.
Qaz, ya buxar halına keçib havada yox olmaq, qarışmaq, təbəxxür etmək (bu mənada çox vaxt “uçub getmək” şəklində işlənir). Dərmanın spirti uçub. - Buzu qoydum yerə, gördüm ki, od kimi isti torpağa buz cızıltı ilə yapışıb, az qaldı havaya uçsun. C.Məmmədquluzadə.
məc. Çox sürətlə getmək, keçmək, ötmək, ötüb getmək. Vaxt nə tez uçdu? - Zamanın budağından; Qoparaq xəyal kimi; Yenə uçurdu günlər. R.Rza. // məc. Çox sürətlə yerimək, getmək, çaparaq getmək (bu mənada bəzən “qanadlanıb” , “yel kimi” , “quş kimi” və s. sözlərlə birlikdə işlənir). Qırat yeldən qanad taxıb uçurdu. “Koroğlu” . Atlar buğlana-buğlana uçur, vağzala yaxınlaşırdı. M.Hüseyn.
məc. Çıxmaq, qopmaq. [Səlim:] Ah! Bu yalan bir söz, zəhərli bir ox; Ağzında uçub qəlbimə saplanır. H.Cavid.
məc. Solmaq, rəngi qaçmaq, rəngi çəkilmək, silinib getmək. Astanada tüstülənir böyrübatıq samovar; Ləmədəsə rəngi uçmuş beş-on nimçə, kasa var. S.Rüstəm.
məc. Hara isə getmək, haralarda isə dolaşmaq (fikri, xəyalı və s.). Könlüm uçur dağa-daşa; Seyr etdikcə təbiəti. M.Müşfiq. Sahili döydükcə bəzən ləpələr; Şairin xəyalı uçub yüksəlir. S.Vurğun.
□□ Buğlanıb (buğ olub) havaya uçmaq yox olmaq, yoxa çıxmaq, hədər getmək, nail olmaq. ..Gərək başlarımızın çanaqlarını da bərkitmək fikrində olaq ki, təhsil elədiyimiz elmlər buğlanıb havaya uçmasınlar. C.Məmmədquluzadə. Göyə uçmaq - bax qanadlanıb uçmaq. Fərhad yalandan özünü təriflədikcə Aslan şadlığından, fərəhindən az qalırdı göyə uçsun. C.Cabbarlı. Qanadlanıb uçmaq - son dərəcə sevinmək, ruhlanmaq, sevincindən yerə-göyə sığmamaq. Qadın az qaldı qanadlanıb uçsun. Mir Cəlal. [Zərqələm] beş qranı alınca sevinər, bir quş kimi qanadlanıb evlərinə uçardı. Ə.Sadıq.